Wat is
Archeologie?
Archeologie is de wetenschappelijke studie van het menselijk verleden en de materiële cultuur. Activiteiten uit het verleden laten sporen achter in de bodem. Wanneer men een huis bouwde, groeven ze kuilen om houten palen in te zetten. Deze palen zijn ondertussen vergaan, maar de kuilen vinden we nog terug. Onderzoek naar deze sporen leert ons hoe mensen vroeger huizen bouwden, leefden en werkten.
De voorwerpen die mensen gebruikten, blijven ook bewaard in de bodem. Veel archeologische vondsten zijn eigenlijk etensresten of afval uit het verleden.. Door dit te bestuderen, weten archeologen hoe mensen vroeger leefden.
Archeologie is interdisciplinair en berust op verschillende technieken. We dateren houtskool en botten in het labo met de C14-methode. De inhoud van waterputten wordt gezeefd en microscopisch onderzocht. Door de zaden en pollen uit de stalen reconstrueren we de vegetatie van een periode. Deze technieken verbeteren steeds.
Dankzij nieuwe methoden zoals DNA-onderzoek, achterhalen we bijvoorbeeld waar mensen vandaan kwamen, en of zij verhuisden naar een andere regio. Onderzoek op skeletten uit de Romeinse tijd uit Tongeren wijst uit dat sommige mensen geboren in Zuid-Frankrijk in hun tienerjaren naar onze regio’s verhuisden.
Zo draagt archeologie bij aan een steeds vollediger beeld over onze geschiedenis en identiteit.
Waarom is archeologie belangrijk?
Archeologie is belangrijk omdat het ons helpt onze geschiedenis, cultuur en samenleving te begrijpen. Het bestuderen van de materiële overblijfselen van vroegere samenlevingen helpt ons te begrijpen hoe deze zich ontwikkelden. Het leert ons hoe ze vroeger omgingen met problemen en uitdagingen.
Denk daarbij aan de oprichting van dijken. Hierdoor beïnvloed men al eeuwen de waterhuishouding in de bodem van grote delen van ons land. Droogte en een lage grondwaterstand in de zomer levert grote problemen op. Het beperken van deze waterschaarste is het onderwerp van de Blue Deal. Dit programma gaat de samenwerking aan met (landbouw)bedrijven, lokale besturen, burgers en kennisinstellingen. Ook hier draagt archeologie een steentje bij met studies over het uitzicht en de evolutie van de Vlaamse kustlijn. Dit geeft handvatten om ze beter te managen en ervoor te zorgen dat de fauna en flora in deze regio gehandhaafd kan worden.
De voornaamste redenen waarom archeologie belangrijk is, zijn:
- Het helpt ons het verleden te begrijpen.
- Het helpt ons om de huidige samenleving te begrijpen. De samenstelling en het functioneren van eerdere samenlevingen leert ons hoe we onze eigen samenleving kunnen verbeteren.
- Het beschermt ons cultureel erfgoed. Archeologie helpt bij het identificeren, beschermen en behouden van historische locaties en culturele artefacten voor toekomstige generaties.
- Het stimuleert onderzoek en wetenschap. Archeologie biedt wetenschappers de mogelijkheid om nieuwe ontdekkingen te doen en nieuwe kennis te vergaren over ons verleden en onze samenleving.
- Het draagt bij aan economische ontwikkeling. Archeologisch toerisme is een grote economische stimulans. Het deelt en promoot de culturele rijkdommen.
Wanneer is
Archeologisch onderzoek nodig?
Raadpleeg de beslissingsboom om na te gaan of archeologisch onderzoek nodig is bij jouw vergunningsaanvraag. Bij bouwprojecten of verkavelingen is het vaak nodig om een archeologisch traject te starten. Particulieren die een woning willen bouwen, moeten dit zelden doen. Willen ze bouwen in een archeologische zone of een archeologisch beschermd monument? Dan zullen ook zij verplicht archeologisch onderzoek moeten laten uitvoeren.
LAReS bezorgt jullie in geen tijd een archeologienota.
Verkavelingen en bouwprojecten
Bij verkavelingen en grotere bouw- of infrastructuurprojecten is een archeologisch onderzoek vaak verplicht. De vergunningsaanvraag wordt pas ontvankelijk verklaard als er een archeologienota aan is toegevoegd. Verder onderzoek kan gebeuren in een uitgesteld traject.
Als de vergunning is verkregen, wordt het archeologische onderzoek uitgevoerd voor de bouw- of verkavelingswerken mogen beginnen. Een goede planning zorgt voor zo min mogelijk vertraging in het hele proces.
Hoe verloopt een
Archeologisch onderzoek?
Het verloop van een archeologisch onderzoek varieert. Belangrijk is dat de bouwheer en de archeoloogduidelijke afspraken maken. Zo verlopen de werken vlot.
Voorafgaand aan de vergunningsaanvraag moet een archeologienota worden opgesteld. Zonder dit rapport zal de aanvraag door de gemeente niet ontvankelijk verklaard worden. De archeologienota bestaat uit een bureaustudie en een vooronderzoek met boringen en/of proefsleuven.
Wanneer er nog bebouwing staat, kan het vooronderzoek nog niet worden uitgevoerd. Ook door economische of juridische redenen kan het vooronderzoek worden uitgesteld tot de vergunning is afgeleverd. Het vooronderzoek gebeurt dan in een zogenaamd ‘uitgesteld traject’. Pas na deze archeologische onderzoeken kan het terrein vrijgegeven worden voor de geplande bouw- of verkavelingswerken.
Onze eigen case vertelt je alles over hoe het archeologisch onderzoek in de praktijk eruit ziet.
Verschil tussen
Archeologie en paleontologie
Archeologie en paleontologie zijn twee verschillende wetenschappen die zich richten op verschillende aspecten van het verleden.
Archeologie is de studie van de historische materiële overblijfselen van menselijke activiteit: resten van gebouwen, waterputten, gereedschap, aardewerk, sieraden, kunstwerken, skeletten etc. Archeologen bestuderen deze overblijfselen om inzicht te krijgen in het gedrag, de cultuur, de levensstijl en de geschiedenis van de menselijke samenlevingen in het verleden.
Paleontologie is de studie van fossielen van uitgestorven organismen, zoals dinosaurussen, trilobieten, ammonieten en vele anderen. Paleontologen bestuderen deze fossielen om inzicht te krijgen in de evolutie van het leven op aarde. Verder reconstrueren zij de omgeving en klimaat van een verleden voorafgaand aan de eerste mensen.
Leuke weetjes over archeologie
De oudste kaas is gevonden in Kroatië en dateert uit het neolithum. De oudste fluit is gevonden in een grot inBlaubeuren en zou 43.000 jaar oud zijn.
Archeologen hebben ontdekt dat de oude Grieken gebruik maakten van een machine, de antikythera (100-150 voor Chr.). Ze gebruikten hem om astronomische gebeurtenissen te voorspellen. Hij is dus als het ware te beschouwen als 's werelds oudste analoge computer.
Vondsten door
LAReS archeologie
Onze archeologen vinden vaak voorwerpen die heel waardevol zijn. Die waarde is echter niet economisch: ze zijn geen duizenden euro’s waard. De waarde zit hem in de kennis die we er uit kunnen halen. Een pot of een metalen voorwerp kan dus bijzonder waardevol zijn maar uitgedrukt in euro’s zo goed als niets…
Pottenbakkersoven
Een spectaculaire vondst is een pottenbakkersoven, gevonden in Beerse. De oven dateert uit de vroege middeleeuwen (7e-9e eeuw). Op zich niet verwonderlijk. Mensen bakten doorheen de geschiedenis zelf potten. Wat deze vondst spectaculair maakt, is dat de oven nog vol zat met aardewerk. Verschillende complete potten stonden onderaan in de oven. Bovenaan lagen heel veel scherven die we na de opgraving aan elkaar plakten. In de oven heeft men zeker tientallen potten gebakken. Door een fout in het bakproces is dit mislukt en heeft men de potten achtergelaten. Deze potten gelijken op aardewerk dat in die periode in het Duitse Rijnland werd gemaakt. Nergens in Vlaanderen of Zuid-Nederland zijn pottenbakovens gevonden met dit aardewerk. We dachten dat het aardewerk in die periode vanuit Duitsland naar onze streken werd geïmporteerd. De vondst wijst uit dat ook in onze streken dit soort aardewerk werd gemaakt. We waren met andere woorden minder afhankelijk van regio’s die economisch rijker waren dan altijd gedacht! Zeker voor de “duistere middeleeuwen” is dat een enorme stap vooruit in onze kennis!
Archeologische vondsten WOII
Een ander voorbeeld is de vondst van een kuil vol materiaal uit de Tweede Wereldoorlog. Die kuil bevindt zich op het terrein van de Riddershoeve, bij het kasteel van Schoten. De kuil leverde tientallen soldatenschoenen, aardewerk, schelpen, dierlijk bot, steenkool, sleutels, sloten, nagels, schoenhakken, gespen, zeer veel kroonkurken, batterijen van 90 volt die mogelijk van een motor zijn, krantenpapier met Duitse tekst, een houten krat met een plaatje met het opschrift Tudor etc. op. De vondsten op zich zijn weinig waard. Het verhaal dat ze vertellen, is daarentegen veel waard. Tot nu toe dacht men dat de Duitse soldaten dit terrein niet bezetten. De vondsten tonen nu aan dat dit wel het geval was. De opgraving draagt hier dus bij aan een beter begrip van wat er tijdens de oorlog in Schoten is gebeurd.
Meer info over
Educatief programma voor scholen
Archeologie spreekt tot de verbeelding, denk maar aan de piramides van Giza, de Chinese muur, Stonehenge … Maar ook hier in Vlaanderen vinden we interessante sporen van ons rijk verleden.
Op een unieke, beleefbare en leerrijke manier willen wij onze kennis over dit rijke verleden delen in een educatief programma. Aan de hand van interactieve workshops willen we leerlingen kennis laten maken met nieuwe informatie in het archeologisch onderzoek, en dit in relatie tot hedendaagse thema’s.
Het aanbod workshops omvat o.a. een algemene workshop over archeologie en een workshop over voedselvoorziening. Andere thema’s worden continu uitgewerkt. Aarzel dus niet om ons te contacteren om te bekijken wat mogelijk is!
